Trong hoạt động công chứng, việc xác định tư cách chủ thể tham gia giao dịch là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tính hợp pháp của hợp đồng. Không ít trường hợp, người yêu cầu công chứng không chứng minh được mình có quyền tham gia, ký kết và định đoạt giao dịch, đặt công chứng viên trước nghĩa vụ pháp lý phải từ chối công chứng.
Bài viết dưới đây sẽ phân tích căn cứ pháp lý của việc từ chối công chứng hợp đồng khi một bên không chứng minh được tư cách chủ thể, trên cơ sở Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Công chứng 2014, kèm ví dụ minh họa thực tế.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng tận tình – giá hợp lý – chỉ tại văn phòng công chứng.
1. Tư cách chủ thể tham gia giao dịch và ý nghĩa trong công chứng
1.1. Khái niệm tư cách chủ thể tham gia giao dịch
Tư cách chủ thể tham gia giao dịch là việc cá nhân, tổ chức chứng minh mình:
-
Có năng lực pháp luật, năng lực hành vi dân sự phù hợp;
-
Có quyền xác lập, thực hiện giao dịch đối với tài sản hoặc quyền, nghĩa vụ liên quan;
-
Tham gia giao dịch với đúng tư cách (chủ sở hữu, đồng sở hữu, người đại diện, người được ủy quyền hợp pháp…).
1.2. Tư cách chủ thể là điều kiện có hiệu lực của giao dịch
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự có hiệu lực khi:
-
Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch;
-
Chủ thể tham gia đúng tư cách pháp lý.
Việc không chứng minh được tư cách chủ thể dẫn đến vi phạm điều kiện có hiệu lực của giao dịch, làm phát sinh rủi ro vô hiệu.
2. Các trường hợp không chứng minh được tư cách chủ thể trong thực tiễn công chứng
2.1. Không chứng minh được quyền sở hữu, quyền định đoạt tài sản
Một số tình huống thường gặp:
-
Không xuất trình được giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng;
-
Tài sản thuộc sở hữu chung nhưng chỉ một người đứng ra ký;
-
Người ký hợp đồng không phải chủ sử dụng đất trên giấy chứng nhận.
Trong các trường hợp này, người yêu cầu không chứng minh được tư cách chủ thể hợp pháp.
2.2. Không chứng minh được tư cách đại diện hoặc ủy quyền
Theo Điều 138 Bộ luật Dân sự 2015, việc đại diện phải:
-
Có căn cứ hợp pháp (theo pháp luật hoặc theo ủy quyền);
-
Phạm vi đại diện rõ ràng.
Nếu:
-
Không xuất trình được văn bản ủy quyền hợp pháp;
-
Văn bản ủy quyền hết hiệu lực, vượt phạm vi;
-
Người đại diện không đúng đối tượng;
thì công chứng viên bắt buộc phải từ chối công chứng.
>>> Xem thêm: Với quy trình rõ ràng, Dịch vụ làm sổ đỏ nhanh giúp bạn hạn chế tối đa sai sót.
3. Căn cứ pháp lý từ chối công chứng khi không chứng minh được tư cách chủ thể
3.1. Nghĩa vụ kiểm tra hồ sơ của công chứng viên
Theo Điều 40 Luật Công chứng 2014, người yêu cầu công chứng phải:
-
Nộp đầy đủ hồ sơ;
-
Cung cấp giấy tờ chứng minh tư cách chủ thể, quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản.
Công chứng viên có trách nhiệm:
-
Kiểm tra tính hợp pháp của hồ sơ;
-
Yêu cầu bổ sung hoặc làm rõ khi cần thiết.
3.2. Nghĩa vụ từ chối công chứng theo Luật Công chứng
Theo Điều 7 và Điều 44 Luật Công chứng 2014, công chứng viên:
-
Phải tuân thủ pháp luật;
-
Từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch không đủ điều kiện hợp pháp.
Việc không chứng minh được tư cách chủ thể là căn cứ trực tiếp và rõ ràng để từ chối công chứng.
4. Rủi ro pháp lý nếu vẫn công chứng khi chưa xác định rõ tư cách chủ thể
4.1. Nguy cơ hủy văn bản công chứng
Theo Điều 52 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng bị Tòa án tuyên hủy nếu:
-
Việc công chứng vi phạm pháp luật;
-
Hợp đồng không đáp ứng điều kiện chủ thể.
Đây là rủi ro thường gặp khi công chứng viên bỏ qua việc xác minh tư cách chủ thể.
4.2. Trách nhiệm pháp lý của công chứng viên
Nếu công chứng viên:
-
Không kiểm tra đầy đủ tư cách chủ thể;
-
Chứng nhận hợp đồng trái quy định;
thì có thể:
-
Phải bồi thường thiệt hại;
-
Bị xử lý kỷ luật;
-
Chịu trách nhiệm nghề nghiệp theo Luật Công chứng 2014.
>>> Xem thêm: Những ai phải chịu trách nhiệm thanh toán Phí công chứng?
5. Ví dụ minh họa thực tế
Ví dụ thực tế:
Ông A đứng ra ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho ông B và yêu cầu công chứng. Tuy nhiên:
-
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên cha mẹ ông A;
-
Ông A không xuất trình được văn bản thừa kế, tặng cho hoặc ủy quyền hợp pháp.
Công chứng viên yêu cầu bổ sung hồ sơ nhưng không được đáp ứng và từ chối công chứng. Việc từ chối này là đúng pháp luật, nhằm ngăn chặn giao dịch trái quy định và tránh rủi ro tranh chấp.
6. Kết luận
Từ chối công chứng hợp đồng khi một bên không chứng minh được tư cách chủ thể tham gia giao dịch là nghĩa vụ bắt buộc của công chứng viên nhằm bảo đảm tính hợp pháp và an toàn pháp lý của văn bản công chứng. Tư cách chủ thể không chỉ là yêu cầu về hình thức, mà là điều kiện cốt lõi quyết định hiệu lực của giao dịch dân sự.
Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy định về xác minh tư cách chủ thể giúp:
-
Bảo vệ quyền lợi các bên;
-
Ngăn ngừa tranh chấp;
-
Nâng cao giá trị pháp lý của hoạt động công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Chi phí công chứng ngoài trụ sở được tính như thế nào?
>>> Khi nào nên sử dụng dịch vụ công chứng để đảm bảo an toàn pháp lý?
>>> Chứng thực: Khái niệm, thẩm quyền và giá trị pháp lý của văn bản.
>>> Công chứng mua bán xe và giá trị pháp lý của hợp đồng.
>>> Trình tự xử lý phạt nguội theo Thông tư 73/2024/TT-BCA từ 01/01/2025
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com
