Trong thực tế, nhiều người rơi vào tình trạng bệnh tâm thần nhưng vẫn tham gia các giao dịch dân sự, trong đó có việc ký kết hợp đồng ở nhờ nhà ở. Vậy pháp luật hiện hành quy định thế nào về năng lực hành vi của người mắc bệnh này và giá trị pháp lý của hợp đồng ở nhờ khi có sự tham gia của họ? Bài viết sau sẽ phân tích chi tiết dựa trên Bộ luật Dân sự 2015 và các quy định liên quan.
>>> Xem thêm: Có bắt buộc công chứng hợp đồng hợp tác chuyển giao công nghệ tại văn phòng công chứng?
1. Bệnh tâm thần và năng lực hành vi dân sự theo pháp luật
⚖️ Theo Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, người mắc bệnh tâm thần hoặc mắc các bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì có thể bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự. Trong trường hợp đó, mọi giao dịch của họ phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện.
📌 Nếu chỉ hạn chế khả năng nhận thức và được Tòa án tuyên bố hạn chế năng lực hành vi dân sự (Điều 24 BLDS), thì các giao dịch quan trọng như hợp đồng ở nhờ nhà ở vẫn cần có sự đồng ý của người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật.
Ví dụ minh họa: Anh A bị bệnh tâm thần nặng, đã được Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự và mẹ anh là người giám hộ hợp pháp. Nếu anh A muốn ký hợp đồng ở nhờ nhà bạn bè, thì hợp đồng chỉ có giá trị pháp lý khi mẹ anh đứng ra ký kết thay.
2. Hợp đồng ở nhờ nhà ở theo quy định của Bộ luật Dân sự
🏠 Điều 494 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về hợp đồng mượn tài sản. Trong đó, việc ở nhờ nhà ở cũng được coi là một dạng hợp đồng mượn tài sản, khi bên cho mượn đồng ý cho bên kia sử dụng nhà ở mà không yêu cầu trả tiền.
✅ Hợp đồng ở nhờ cần đảm bảo các điều kiện:
-
Các bên có năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự.
-
Nội dung hợp đồng không vi phạm pháp luật, đạo đức xã hội.
-
Có sự tự nguyện của các bên.
>>> Xem thêm: Công chứng là gì và khi nào phải thực hiện công chứng theo quy định pháp luật?
3. Trường hợp người mắc bệnh tâm thần tham gia hợp đồng ở nhờ
Người mắc bệnh tâm thần mất năng lực hành vi dân sự
⚠️ Nếu Tòa án đã tuyên bố mất năng lực hành vi, thì hợp đồng ở nhờ do chính người bệnh ký sẽ vô hiệu (theo Điều 131 BLDS). Trong trường hợp này, người giám hộ hợp pháp mới có quyền ký kết.
Người mắc bệnh tâm thần nhưng chưa bị tuyên mất năng lực
📌 Trường hợp này khá phức tạp. Nếu chưa có quyết định của Tòa án, giao dịch vẫn có thể được coi là hợp pháp. Tuy nhiên, nếu có tranh chấp, tòa án có thể xem xét tình trạng tâm thần tại thời điểm ký hợp đồng để xác định hiệu lực.
Ví dụ minh họa: Bà B mắc bệnh tâm thần nhẹ, chưa bị Tòa án tuyên bố mất năng lực. Bà ký hợp đồng ở nhờ nhà với em gái. Sau đó, con bà khởi kiện cho rằng hợp đồng vô hiệu. Tòa án sẽ trưng cầu giám định tâm thần tại thời điểm ký kết. Nếu bà B không đủ khả năng nhận thức, hợp đồng có thể bị hủy.
>>> Xem thêm: Dịch vụ sổ đỏ có hỗ trợ trọn gói thủ tục cấp giấy chứng nhận không?
4. Trách nhiệm pháp lý khi có tranh chấp về hợp đồng ở nhờ liên quan đến bệnh tâm thần
⚖️ Khi có tranh chấp, Tòa án sẽ:
-
Kiểm tra quyết định tuyên bố mất/hạn chế năng lực hành vi dân sự.
-
Trưng cầu giám định pháp y tâm thần (nếu cần).
-
Quyết định hợp đồng có hiệu lực hay vô hiệu dựa vào quy định tại Điều 117 và Điều 122 BLDS 2015.
Nếu hợp đồng vô hiệu, các bên phải hoàn trả lại nhà ở và khôi phục tình trạng ban đầu.
>>> Xem thêm: Đất quy hoạch treo: Ảnh hưởng thế nào đến quyền sử dụng đất?
>>> Xem thêm: Mua bán nhà đất khi bên bán vi phạm pháp luật sẽ ra sao?
Kết luận
✅ Người mắc bệnh tâm thần có thể bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự theo phán quyết của Tòa án.
✅ Trong giao dịch liên quan đến hợp đồng ở nhờ nhà ở, việc xác định hiệu lực phụ thuộc vào tình trạng tâm thần của người ký kết.
✅ Để tránh tranh chấp, các bên nên kiểm tra tình trạng pháp lý của người mắc bệnh và có sự tham gia của người giám hộ hợp pháp (nếu có).
Bài viết trên cho thấy, việc tham gia giao dịch dân sự của người mắc bệnh tâm thần cần hết sức thận trọng và tuân thủ đúng quy định pháp luật để bảo vệ quyền lợi cho cả bên cho ở nhờ và bên được ở nhờ.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com
