Trong thực tiễn giải quyết tranh chấp dân sự, không ít trường hợp các bên lập hợp đồng có công chứng không nhằm xác lập giao dịch dân sự thực sự, mà chỉ để hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản trái pháp luật đã tồn tại từ trước. Khi bản chất giao dịch bị bóc tách, văn bản công chứng có thể bị Tòa án tuyên hủy do vi phạm nghiêm trọng điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự.
Bài viết dưới đây phân tích căn cứ pháp lý hủy văn bản công chứng khi hợp đồng được ký chỉ để hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản, kèm ví dụ minh họa thực tế.
>>> Xem thêm: Bạn sẽ thấy yên tâm hơn khi mọi hồ sơ của mình được tiếp nhận và kiểm tra cẩn thận tại phòng công chứng.
1. Hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản là gì?
1.1. Khái niệm hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản
Hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản là hành vi:
-
Lập hợp đồng dân sự (mua bán, tặng cho, chuyển nhượng, ủy quyền…);
-
Sau khi một bên đã chiếm giữ, quản lý, sử dụng tài sản không có căn cứ pháp luật;
-
Nhằm tạo vỏ bọc pháp lý để hợp pháp hóa tình trạng chiếm giữ đó.
Các hợp đồng này thường:
-
Không có sự chuyển giao tài sản thực tế;
-
Không có thanh toán thật;
-
Không phản ánh đúng ý chí ban đầu của các bên.
1.2. Mối quan hệ giữa hợp đồng công chứng và hành vi chiếm giữ tài sản
Công chứng làm phát sinh giá trị chứng cứ và hiệu lực thi hành cho hợp đồng. Vì vậy, việc sử dụng hợp đồng công chứng để hợp thức hóa hành vi chiếm giữ tài sản:
-
Làm sai lệch bản chất giao dịch;
-
Xâm phạm quyền lợi của chủ sở hữu hợp pháp hoặc bên thứ ba;
-
Tiềm ẩn nguy cơ văn bản công chứng bị tuyên hủy.
2. Dấu hiệu nhận biết hợp đồng được ký chỉ để hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản
2.1. Dấu hiệu về thời điểm và hoàn cảnh giao kết
Một số dấu hiệu điển hình:
-
Hợp đồng được ký sau khi tài sản đã bị chiếm giữ trong thời gian dài;
-
Việc công chứng diễn ra khi phát sinh tranh chấp hoặc khi có nguy cơ bị xử lý;
-
Hợp đồng được lập nhằm “hợp pháp hóa” hiện trạng sử dụng tài sản.
2.2. Dấu hiệu về nội dung và việc thực hiện hợp đồng
Các biểu hiện thường gặp gồm:
-
Không có chứng từ thanh toán hoặc thanh toán mang tính hình thức;
-
Giá trị giao dịch không phù hợp với giá trị thực tế của tài sản;
-
Các bên không thực hiện quyền, nghĩa vụ đúng như nội dung hợp đồng.
Những dấu hiệu này cho thấy hợp đồng chỉ tồn tại trên giấy tờ, không phải giao dịch dân sự thực sự.
>>> Xem thêm: Không cần lo lắng về thủ tục phức tạp khi đã có Dịch vụ làm sổ đỏ tại Hà Nội đồng hành.
3. Căn cứ pháp lý hủy văn bản công chứng trong trường hợp này
3.1. Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo
Theo Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015:
“Khi các bên xác lập giao dịch dân sự một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác hoặc nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch đó vô hiệu.”
Hợp đồng lập ra chỉ để hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản được xác định là giao dịch giả tạo, nên không có giá trị pháp lý.
3.2. Vi phạm điều kiện về ý chí tự nguyện và mục đích giao dịch
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi:
-
Chủ thể có năng lực pháp luật;
-
Ý chí hoàn toàn tự nguyện;
-
Mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của pháp luật.
Khi mục đích thật sự là hợp thức hóa hành vi chiếm giữ tài sản trái pháp luật, điều kiện về mục đích hợp pháp không được bảo đảm.
3.3. Căn cứ hủy văn bản công chứng theo Luật Công chứng
Theo Điều 51 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có thể bị Tòa án tuyên hủy khi:
-
Nội dung vi phạm pháp luật;
-
Trình tự, thủ tục công chứng không bảo đảm;
-
Hoặc hợp đồng được xác lập trên cơ sở giao dịch vô hiệu.
Khi hợp đồng bị tuyên vô hiệu do giả tạo, văn bản công chứng đương nhiên mất hiệu lực.
4. Hậu quả pháp lý khi hủy văn bản công chứng
4.1. Đối với các bên trong hợp đồng
Khi văn bản công chứng bị hủy:
-
Các bên phải khôi phục tình trạng ban đầu;
-
Trả lại tài sản cho chủ sở hữu hợp pháp;
-
Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường theo quy định của pháp luật.
4.2. Đối với bên đang chiếm giữ tài sản
Bên chiếm giữ tài sản:
-
Không được pháp luật bảo vệ quyền chiếm hữu;
-
Có thể bị buộc giao trả tài sản;
-
Thậm chí phát sinh trách nhiệm dân sự hoặc trách nhiệm pháp lý khác.
>>> Xem thêm: Nếu bạn chưa rõ Chứng thực có giá trị pháp lý như thế nào, đừng bỏ qua nội dung này.
5. Ví dụ minh họa thực tế
Ví dụ thực tế:
Ông A chiếm giữ nhà đất của bà B từ nhiều năm trước do tranh chấp nội bộ gia đình. Khi bà B chuẩn bị khởi kiện đòi lại tài sản, ông A lập hợp đồng chuyển nhượng nhà đất với chữ ký của bà B, được công chứng, nhưng:
-
Không có thanh toán thực tế;
-
Bà B không nhận được tiền;
-
Việc ký hợp đồng chỉ nhằm hợp thức hóa tình trạng ông A đang chiếm giữ nhà.
Tòa án xác định hợp đồng là giao dịch giả tạo nhằm hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản, tuyên:
-
Hợp đồng chuyển nhượng vô hiệu;
-
Hủy văn bản công chứng;
-
Buộc ông A trả lại tài sản cho bà B.
6. Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi hợp đồng được ký chỉ để hợp thức hóa việc chiếm giữ tài sản là hệ quả tất yếu khi bản chất giao dịch không hợp pháp. Dù được công chứng hợp lệ về hình thức, nhưng nếu:
-
Mục đích giao dịch trái pháp luật;
-
Hợp đồng mang tính giả tạo;
-
Xâm phạm quyền sở hữu của người khác,
thì văn bản công chứng vẫn không được pháp luật bảo vệ.
Việc nhận diện đúng bản chất giao dịch và áp dụng đúng căn cứ pháp lý là yếu tố then chốt để bảo vệ công lý và sự an toàn pháp lý của hoạt động công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Công chứng hợp đồng đặt cọc nhà đất khi có yếu tố giả tạo.
>>> Người dân cần chuẩn bị gì khi thực hiện thủ tục công chứng đúng luật?
>>> Thủ tục công chứng ủy quyền theo quy định pháp luật mới nhất.
>>> Mẫu đơn từ chối tài sản vợ chồng theo quy định pháp luật.
>>> Công chứng ngoài trụ sở có hợp pháp không theo pháp luật
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com
